Jedną z form zajęć wspomagających rozwój umysłowy, doskonale łącząca naukę, rewalidację i zabawę jest dogoterapia.
Dogoterapia to metoda wykorzystująca kontakt z psem w czasie zajęć i zabaw. Naturalna spontaniczność i radość psa pozwalają dziecku odczuć satysfakcję z wykonywanych przez nie zadań, a nade wszystko mobilizują go do podejmowania nowych wyzwań. Punktem wyjścia do prowadzenia zajęć jest ukierunkowanie pracy na punktach pozytywnych dziecka: zbieraniu informacji o tym, co dziecko potrafi, co lubi robić, jakie czynności sprawiają mu radość, a jakie przyjemność. Diagnozowanie umiejętności dziecka odbywa się przede wszystkim przez zabawę. Wskazane jest , by pierwsze zajęcia odbyły się bez udziału psa. Jest to czas na poznanie dziecka, obserwowanie go w swobodnej zabawie, uzyskanie jego akceptacji i zgody na bliski kontakt. Kolejnym etapem pracy jest określenie celu i opracowywanie programu pracy terapeutycznej dostosowanego do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Następnie należy określić, co w jego realizacji ułatwiają, a co utrudniają zajęcia z psem i co można zrobić, aby wzmocnić to, co obecność psa ułatwia .
Po uwzględnieniu tych czynników należy ponownie zweryfikować cel i termin realizacji programu.
Zajęcia z udziałem psa, prowadzone w formie zabawy, są dla dzieci czymś nowym i atrakcyjnym. Przez kontakt z psem dzieci doskonalą swoje umiejętności społeczne, kształtują wrażliwość. Gdy w zajęciach uczestniczy pies, dłużej i chętniej ćwiczą, a wykonywanie zadań sprawia im wiele radości. Pies potrafi skoncentrować na sobie uwagę, zachęcić do zabawy, uatrakcyjnić długie zajęcia, pomaga przełamać lęk przed kontaktem ze światem zewnętrznym. Wpływa to na motywację dzieci do pracy i na jej efekty.
Zajęcia z dogoterapii powinny odbywać się według określonego schematu:
1. Zajęcia wstępne 2. Zajęcia właściwe 3. Zajęcia końcowe

Podaje przykładowy scenariusz zajęć opracowany przez zespół nauczycieli (I.Wróbel, A.Krzemińska, A.Szumilak, B.Wojczuk, B.Steć, A.Adamiak, H.Burda) OREW w Zamościu:

Temat: Magiczny świat figur geometrycznych

Pies: Neptun, Kofi

Czas trwania zajęć: 20 minut

Miejsce zajęć: sala terapeutyczna

Metody: obserwacja, naśladowanie, praktyczne działanie

Formy pracy: praca indywidualna i zbiorowa

Środki dydaktyczne: drewniane figury geometryczne, worek, karma.

Cele:

- utrwalanie nazw i kształtów poznanych figur geometrycznych

- budzenie zainteresowania figurami geometrycznymi i kompozycjami z figur

Przebieg:

Zajęcia wstępne

Przywitanie psa. Podejście spokojnym krokiem, zapytanie o zgodę. Pogłaskanie w odpowiednim miejscu i podanie smaczka na otwartej dłoni.

Zajęcia właściwe
Neptun przywiózł dla was worek pełen skarbów. Czy chcecie zobaczyć co jest w środku? Więc usiądźcie w kole.

Zadanie 1
Pies przynosi worek z figurami geometrycznymi i siada w środku koła. Dzieci siedzą w kręgu. Terapeutka demonstruje dzieciom jakiej wielkości i jakiego rodzaju figury wrzuca do worka. Wybrane dziecko podchodzi, losuje z zamkniętymi oczyma i mówi jaką ma figurę.

Zadanie 2
Dzieci siedzą wokół dywanu. Terapeutka rozdaje dzieciom plastikowe figury geometryczne. Zabawa ruchowa "Słuchaj uważnie". Dzieci posiadające wymienioną figurę obiegają salę wokół i siadają na miejsce.

Zadanie 3
Zabawa "Jaką figurę obrysowałem"? Terapeuta chodzi z psem po obwodzie koła, pies z terapeutą rysuje na plecach dziecka figurę geometryczną a dziecko odgaduje co to za figura.

Zadanie 4
Dzieci siedzą w kole, rozrzucamy na środku figury geometryczne, a zadaniem dziecka jest utworzenie własnej kompozycji z figur. Neptunowi podobały się wasze kompozycje i w nagrodę poczęstuje was cukierkami.

Zajęcia końcowe:
Pożegnanie. Pies siada na komendę terapeuty przed każdym dzieckiem i podaje łapę. Na pożegnanie dziecko podaję karmę z wyprostowanej dłoni.

Ostatnim etapem pracy jest dokonanie ewaluacji - oceny przebiegu procesu uczenia, postępów dziecka, skuteczności zastosowanej metody oraz atrakcyjności programu dla dzieci.

Aby ujednolicić pracę ze zwierzętami, a także zdefiniować rolę zwierzęcia w poszczególnych zajęciach w 1996r organizacja Delta Society opublikowała dwie definicje, które zostały szeroko przyjęte przez środowisko zajmujące się zooterapią. Także w Polsce coraz więcej osób odwołuje się do nich przy omawianiu pracy terapeutycznej jaką jest dogoterapia.
Są to :
AAA - Animal Assisted Activity - zajęcia z udziałem zwierząt.
Zajęcia tego typu prowadzone są przez osoby, które nie muszą mieć przygotowania medycznego ani psychologicznego, gdyż w tej formie nie układa się indywidualnych programów terapeutycznych. Zajęcia według pewnego scenariusza mogą być prowadzone w różnych grupach i nie wymagają indywidualnego zastosowania. W tego typu spotkaniach uczestniczą najczęściej grupy osób, które są mieszkańcami domów opieki społecznej, ośrodków leczniczych czy hospicjów. Nie jest tu wymagane, aby prowadzący i psy nie zmieniali się - jest to nawet wskazane. Celem tych wizyt jest przede wszystkim umożliwienie kontaktu ze zwierzęciem, zabawa z nim, dla dzieci jest to możliwość bliskiego poznania żywego stworzenia. Spotkania przebiegają według scenariusza, w którym główną część zajmują zabawy. Długość tych spotkań jest uzależniona tylko od prowadzących, spotkanie trwa tyle ile jest to konieczne. AAA nie wymaga prowadzenia dzienników terapeutycznych.
AAT Animal Assisted Therapy - terapia z udziałem zwierząt.
Zwierzę jest integralną częścią procesu leczenia. Terapię według opracowanego programu terapeutycznego prowadzi wykwalifikowany terapeuta np. lekarz, rehabilitant, psycholog. Jak każdy proces terapeutyczny ta forma spotkań ma ściśle określony cel. Cele w terapii AAT mogą być różne i są uzależnione od indywidualnych potrzeb pacjenta. AAT jest zaplanowanym działaniem ulepszającym fizyczne, socjalne, emocjonalne i poznawcze funkcjonowanie człowieka.
Główne cele terapii ze zwierzętami to:

Cele fizyczne
- Usprawnianie funkcji motorycznych

- Usprawnianie umiejętności poruszania się na wózku

- Usprawnianie poczucia równowagi

Zdrowie psychiczne- Usprawnianie komunikacj

- Usprawnianie umiejętności koncentracji uwagi

- Dostarczanie możliwości rekreacji

- Podwyższenie samooceny

- Redukcja lęku

- Obniżenie poczucia samotności

Edukacyjne

- Zwiększenie zasobu słownictwa

- Ćwiczenie pamięci krótko- i długoterminowej

- Kształtowanie pojęć takich jak kolor, wielkość itp.

Motywacyjne

- Ułatwianie funkcjonowania w grupie

- Ułatwianie interakcji z innymi

- Gotowość do podejmowania ćwiczeń

Zajęci i terapia AAA i AAT przynoszą duże korzyści takie jak: rozwój empatii, otwarcie na świat, wzrost opiekuńczości, wzrost zaufania, akceptacji, dostarczanie rozrywki, umiejętności socjalizacyjne, pobudzenie umysłowe oraz kontakt fizyczny.
Większość propozycji dotycząca metody proponowana przez organizację Delta Society powinna być wykorzystywana u nas w Polsce, gdyż systematyzuje wiedzę na temat terapii z psem, a także stanowią mądre wytyczne dla pracujących ze zwierzętami.

W Polsce historia dogoterapii sięga lat osiemdziesiątych XX wieku. Od tamtego czasu powstało wiele organizacji, które zajmują się szeroko rozumianą dogoterapią, czyli wykorzystują psy w kontakcie terapeutycznym z niepełnosprawnymi dziećmi i dorosłymi.
Słowo dogoterapia często jest zastępowana określeniem "terapia kontaktowa z udziałem psów. Od niedawna pojawiła się tendencja do zastępowania słowa dogoterapia innymi nazwami, np. kynoterapia, terapia z udziałem psa.
Pierwszą w Polsce organizacją zajmująca się dogoterapią była Fundacja Przyjaźni Ludzi i Zwierząt CZE-NE-KA. Obecnie w Polsce działa kilkanaście fundacji i stowarzyszeń, a także osób prywatnych, które zajmują się prowadzeniem dogoterapii. Prowadzenie zajęć terapii kontaktowej z udziałem psów nie jest w Polsce regulowane przepisami prawnymi czy wytycznymi odgórnego organu . Brak tych uregulowań powoduje, że każda organizacja tworzy swój własny "kodeks pracy dogoterapeuty" i własne standardy.
Coraz większe zainteresowanie opisywaną metodą sprawia, że bardzo dynamicznie rozwija się ona na rynku polskim.
Należy jednak pamiętać o tym, że praca z chorym dzieckiem i ze zwierzęciem jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Wymaga od terapeuty olbrzymich umiejętności i wiedzy, zarówno na temat dziecka i jego choroby, jak i na temat zachowań psa.

Opracowała

A. Krzemińska

Na podstawie bibliografii :
Czy zwierzęta potrafią leczyć. Terapie z udziałem zwierząt wspomagające rehabilitację osób niepełnosprawnych .- Wyd. Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym W-wa 2008 
Witaj ,piesku! Dogoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. - B.Kulisiewicz , Impuls , Kraków 2007"