Metoda Veroniki Sherborne to jedna z metod pracy z dziećmi i dorosłymi z różnego rodzaju niepełnosprawnościami.
Metoda ta zakłada, że rozwój poznawczy dziecka opiera się na jego rozwoju ruchowym. Zajęcia prowadzone z zastosowaniem tej metody, oprócz usprawniania ruchowego, mają umożliwić dziecku poznanie swojego ciała, jego części i siły, budowanie własnej tożsamości, odrębności od otoczenia. Podczas sesji ruchowych dzieci mają okazję kształtować relacje z otoczeniem fizycznym, korzystać z "wolności przestrzeni" i wreszcie budować poprawne związki z innymi ludźmi, oparte na wzajemnym poszanowaniu i zrozumieniu potrzeb partnera. Inne korzyści płynące z tej metody to: okazja do rozładowania energii, jest próbą pokonania własnych ograniczeń, daje radość i poczucie pewności siebie.
Metoda ta jest akceptowana przez dzieci, gdyż w dużym stopniu odtwarza wczesno niemowlęce zabawy rodziców z dziećmi (baraszkowanie).
Studia nad ruchem ludzkim zawdzięczamy Rudolfowi Labanowi- to z jego koncepcji ta metoda się wywodzi. Twierdził on, ze ruch jest wyrazem potrzeby ludzkiej aktywności. Poprzez ruch naszego ciała uczymy się nawiązywać kontakty z otaczającym nas światem. Uważał on, że poznanie własnego ciała i jego możliwości poruszania się w przestrzeni rodzi zaufanie do siebie, własnego ciała i poczucie bezpieczeństwa w dzieleniu przestrzeni z innymi.
Veronika Sherborne- uczennica Labana włączyła do swej metody ćwiczenia przydatne do wyrównywania wielu zaburzeń rozwoju psychoruchowego u dzieci mających problemy adaptacji do otoczenia, współistniejące z opóźnieniem w rozwoju psychicznym.
Jednym z celów jest wykształcenie u dziecka niepełnosprawnego trudnej do zrozumienia struktury obrazu samego siebie, struktury "Ja", jak też próba komunikowania i przełamania poczucia paraliżującego je strachu.
Zgodnie z tą metodą podstawowa sekwencja struktury zajęć obejmuje:
- świadomość ciała i przestrzeni- ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała (świadomość ciała) oraz ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu (świadomość przestrzeni),
- relacje "z"- określające funkcjonowanie dziecka w relacjach opiekuńczych z silnym i aktywnym dorosłym partnerem lub innym dzieckiem,
- relacje "przeciw"- określające funkcjonowanie dziecka w relacjach z partnerem lub z innym dzieckiem, polegające na wyrażaniu energii i siły,
- relacje "razem"- określające funkcjonowanie dziecka w relacjach współpracy z partnerem lub innym dzieckiem.
Jak wynika z przytoczonego opisu, Metoda V. Sherborne oferuje szeroki wachlarz możliwości do wykorzystania w pracy z różnymi dziećmi. Mając na względzie naszych uczniów, mimo iż wszyscy posiadają orzeczenie o głębokim stopniu niepełnosprawności intelektualnej, bardzo różnią się między sobą. Dotyczy to zarówno dużej rozpiętości ograniczeń rozwojowych, jak i możliwości poszczególnych dzieci.
Kierując się specyfiką uczniów uczestniczących w zajęciach bazujemy głównie na dwóch typach ćwiczeń:
- na ćwiczeniach orientacji w schemacie ciała i poznania przestrzeni. Z uwagi na fakt, iż potrzeby naszych uczniów w tym zakresie są ogromne, ćwiczeniom tym poświęcamy więcej czasu oraz korzystamy z przyborów, które uatrakcyjniają zajęcia, a przede wszystkim dostarczają wielu nowych wrażeń dotykowych i dźwiękowych,
- na ćwiczeniach rozwijających kontakt z drugą osobą w relacji opiekuńczej (czyli "z"), podczas których bardzo często wspomagany jest nuceniem lub łagodnym śpiewem, są to ćwiczenia prowadzone w pozycjach niskich lub ewentualnie półwysokich.
Ćwiczenia relacji "przeciwko", realizowane są tylko częściowo, gdyż dotyczą tych działań, podczas których to opiekun pokazuje swoją siłę i energię np.. przez przepychanie dziecka. W zajęciach pomijamy ćwiczenia relacji "razem", gdyż niemożliwe jest pełne współdziałanie z uczniem z zespołu rewalidacyjno- wychowawczego.
Warunki prowadzenia zajęć:
Głównym warunkiem przeprowadzenia zajęć jest praca 1:1 (uczeń opiekun). Sala, w której odbywać się zajęcia, powinna być przewietrzona, a podłoga, ponieważ niemal całe zajęcia na niej się odbywają, czysta. Korzystamy z materaca, szczególnie na początku zajęć, kiedy praca z uczniem jest statyczna, to znaczy kiedy musi on utrzymać jedną pozycję przez dłuższy czas. Dbamy także, by strój nie krępował ruchów.
Tok zajęć
Każde zajęcia rozpoczynamy od powitania w kole na podłodze (materac). Dla utrwalenia poczucia własnej tożsamości i wartości każdego ucznia witamy oddzielnie, przez wypowiedzenie jego imienia, dotknięcie ręki z wypowiedzeniem imienia czy też zaśpiewanie piosenki oraz uderzanie pałeczką w trójkąt. Bardzo ważne jest zapewnienie (przy każdym ćwiczeniu!) komfortowej i prawidłowej pozycji ciała. Następnie realizujemy odpowiednio dobrany zestaw ćwiczeń zgodny z założeniami V. Sherborne. Ponieważ dużą trudność sprawiają uczniom zmiany pozycji ciała, staramy się w jednej pozycji wykonywać kilka ćwiczeń. W czasie zabawy obserwujemy ucznia oraz jego reakcje na proponowany ruch. Po zaobserwowaniu jakiegokolwiek dyskomfortu przerywamy ćwiczenie. Stosujemy częste przerwy, w czasie których wykonujemy masaż pleców do wierszyka, śpiewamy piosenkę kołysząc się lub wykorzystujemy kolorowy spadochron do zabawy w odczuwanie wiatru. Intensywność ćwiczeń, stopień ich złożoności oraz ich różnorodność mogą być modyfikowane mimo wcześniej przygotowanego planu. Uzależnione to będzie od samopoczucia, aktualnych możliwości czy nastroju uczniów ("lepsze lub gorsze dni"). Propozycje ćwiczeń z uwzględnieniem ich celu i pozycji wyjściowej ucznia oraz szczegółowe uwagi zamieszczone są w tabeli.
Rozwijanie świadomości ciała i przestrzeni
| Pozycja wyjściowa | Ćwiczenie | Uwagi o realizacji |
| Siad prosty lub skrzyżny, opiekun za uczniem Należy zwrócić uwagę na dobra stabilizację głowy i tułowia |
- klaskanie dłońmi, pocieranie dłońmi - uderzanie stopami o podłogę, pocieranie stopą o stopę - uderzanie dłońmi o kolana, uda, stopy - poklepywanie głowy, brzucha - masaż pleców - unoszenie rąk do góry - przesuwanie się do przodu i do tyłu na pośladkach - kręcenie się na pośladkach w prawo i lewo |
Ruch prowadzony jest przez opiekuna. Wielokrotnie powtarzamy nazwę części ciała, którą ćwiczymy. Wykorzystujemy wszystkie kierunki ruchu. |
| Leżenie na plecach (tyłem) głowa w linii środkowej ciała, jeśli występują duże deformacje tułowia (skolioza z garbem) należy położyć koc dla korekcji, czynnie przeciwdziałać skrętom miednicy, przy dużej przewadze odruchów wyprostnych unieść głowę, przybliżyć głowę do klatki piersiowej (podłożenie poduszki), w ćw. statycznych można zgiąć i ustabilizować nogi |
- leżenie na plecach - unoszenie rąk, nóg ze swobodnym opuszczeniem na podłoże - przetaczanie na boki - przetaczanie z pleców na brzuch i odwrotnie - ciągnięcie w kierunku głowy i nóg - ruch obrotowy w prawo i lewo |
- leżenie w luźnej rozsypce lub w "drabince" (jeden obok drugiego), można wykorzystać dużą piłkę, wałek czy inny materiał do stymulacji dotykowej - do możliwego zakresu ruchu, można wykonać dociśnięcie ciała do podłoża - w miarę możliwości zachować poprawny wzorzec ruchu,. Dodatkowo można wykorzystać koc do zwijania |
| Leżenie na brzuchu (przodem) głowa w linii środkowej ciała skręcona w bok (oddychanie), w miarę możliwości ramiona wyciągnięte w przód przy przewadze odruchów zgięciowych lub dużych deformacjach należy położyć koc pod brzuch, lub leżenie na boku |
- leżenie na brzuchu - przetaczanie na boki i plecy - ciągniecie w kierunku głowy i nóg - masaż pleców - ruch obrotowy w prawo i lewo |
analogicznie jak w leżeniu tyłem |
| Leżenie na brzuchu, na udach opiekuna będącego w siadzie prostym j.w. należy pamiętać, aby w pozycjach leżenia przodem głowa skręcona była raz w jedną, raz w drugą stronę |
- masaż pleców - podrzucanie - przesuwanie się opiekuna do przodu i tyłu - turlanie po nogach opiekuna |
pozycję tę można wykorzystać do mobilizowania dziecka do unoszenia głowy i prawidłowego (w linii środkowej ciała) jej trzymania |
Rozwijanie wzajemnych kontaktów Relacja opiekuńcza, czyli "Z"
| Pozycja wyjściowa | Ćwiczenie | Uwagi o realizacji |
| Siad prosty lub skrzyżny, opiekun za uczniem Siad w "fotelikach"- dziecko między nogami opiekuna, który obejmuje je, oboje zwróceni do przodu. Stabilizacja głowy i tułowia dziecka, głowa w linii środkowej ciała |
-"kołyska"- kołysanie na boki - "koń na biegunach"- kołysanie się w przód i tył - "pociąg"- przesuwanie się do przodu |
-delikatnie, mocno, z przewróceniem się na boki - chwyt opiekuna pod kolanami dziecka, delikatne wychylenia oraz mocne do położenia się na plecach - można siedzieć na kocu (łatwiejsze przesuwanie i ochrona przed otarciami) |
| Leżenie na plecach (tyłem) Uwagi j.w. |
- ciągnięcie w kierunku głowy i nóg - "huśtawka"- w przód i tył, w górę i w dół - "tunel"- przeciąganie pod mostem utworzonym przez opiekunów w klęku podpartym - kołysanie w różnym kierunku, opiekun leży na plecach, dziecko na nim wzdłuż tułowia - "ruchomy most"- kołysanie na opiekunach (min.3), którzy leżą na podłodze i obracają się z brzucha na plecy i odwrotnie - przetaczanie się z pleców na brzuch i odwrotnie na opiekunach leżących przodem - kołysanie na plecach opiekunów (min.3) będącym w klęku podpartym |
- wykonanie ćwiczenia na kocu
- j.w. |
| Leżenie na brzuchu (przodem) Uwagi j.w. |
- ciągnięcie w kierunku głowy i nóg - "huśtawka"- w przód i tył, w górę i dół - "tunel"- przeciąganie pod mostem - kołysanie w różnym kierunku, przemieszczanie się w przód i tył- - opiekun leży na plecach, dziecko na nim wzdłuż tułowia - opiekun w klęku podpartym, dziecka na nim wzdłuż lub poprzek - "ruchomy most"- j.w. - kołysanie na plecach opiekunów (min.3) będących w klęku podpartym |
-wykonanie ćwiczenia na kocu
-j.w., głowa i ramiona wystają poza koc - j.w., |
Zachęcam do wykorzystania tej metody, która jest niezwykle przydatna w pracy z dziećmi z głęboką niepełnosprawnością fizyczną i intelektualną. Jej zaletą jest również to, że zajęcia można przeprowadzić niemal w każdych warunkach, nie wymaga żadnych specjalnych przyrządów. Zabawa, miła atmosfera, osiąganie sukcesu w każdym ćwiczeniu i wspólna radość są warunkiem powodzenia w wyrównywaniu istniejących zaburzeń. Metoda v. Sherborne- w odróżnieniu od metod rehabilitacji ruchowej-koncentruje się przede wszystkim na kontakcie z innymi osobami, komunikacji pozawerbalnej oraz aspekcie terapeutycznym, którego podstawą jest ruch.
Stosując tę metodę, rozwijamy u uczniów:
- poczucie bezpieczeństwa,
- pewność siebie w poruszaniu się w przestrzeni,
- zaufanie do innych,
- spontaniczność i aktywność,
- poczucie sprawstwa,
- świadomość własnego ciała,
- umiejętność nawiązywania kontaktów,
- umiejętność rozróżniania kierunków i tempa ruchów ciała.
Bibliografia
1. Bogdanowicz M., Kisiel B., Przasnyska M., Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa, WSiP 1992.
2. Bogdanowicz M., Kasica A., Ruch rozwijający dla wszystkich- Efektywność metody Weroniki Sherborne. Gdańsk, Wyd. Harmonia 2003. Kielin J.(red),
3. Rozwój daje radość- Terapia dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 2004.
4. Sherborne W., Ruch rozwijający dla dzieci. Warszawa, PWN 1997.
autor: Ewa Ryszczuk
